Bombalanan bir doğum hastanesinden kaçan gebe bir bayanın fotoğrafı, Ukrayna’daki savaşın en ikonik imajlarından biri oldu. Fakat fotoğrafa bahis olan her şey harikulâde bir Rus dezenformasyon kampanyasının gayesi oldu ve dünya çapında reaksiyon topladı.
Alnı kan içindeyken bir yorgana sarılmış merdivenlerden inen Marianna Vyshemirsky’nin manzarası artık tüm dünya tarafından hafızalara kazınmış durumda.
Fotoğraf, Mariupol’daki bir Rus hava saldırısının akabinde çekildi. İnternette, gazetelerin ön sayfalarında dolaştı ve BM Güvenlik Kurulu’nda tartışıldı. Fakat bir hücumdan sağ kurtulan Marianna, kendisine ve ailesine yönelik öteki bir dezenformasyon ve nefret taarruzuyla karşı karşıya kaldı.
AP’nin çektiği bu fotoğraf Rusya – Ukrayna savaşının simgesi haline geldi
‘OYUNCU’ DEDİLER
Rusya, hücumla ilgili palavralar saçmaya çalışırken, 29 yaşındaki Marianna haksız yere “oyunculuk yapmakla” suçlandı. Rus diplomatlar, onun bir değil iki farklı bayanı “oynadığını” bile tez etti.
Genç bayan “Gelip beni bulacakları, öldürüleceğim, çocuğumun modüllere ayrılacağı istikametinde tehditler aldım” diyor BBC’ye verdiği röportajda. Bu, Marianna’nın Donbass’ın Rus dayanaklı ayrılıkçılar tarafından denetim edilen bir kısmından memleketine tahliye edildikten sonra büyük bir Batılı medya kuruluşuyla yaptığı birinci röportaj.
“Kızım sıkıntı bir vakitte ortaya çıkmayı seçti” diye açıklıyor, “Ama bu koşullar altında gelmesi bile hiç olmamasından daha güzel.”
‘HER ŞEY ALT ÜST OLDU’
Mariupol’da hayat savaştan evvel çok farklıydı. Marianna, toplumsal medyada hoşluk eserlerini tanıtırken, kocası Yuri, Azovstal çelik fabrikalarında çalışıyordu.
“Sessiz ve kolay bir hayatımız vardı” diyor ve “Sonra natürel ki her şey alt üst oldu.” diye ekliyor.
Instagram hesabı incelendiğinde Marianna’nın anne olma heyecanı çabucak göze çarpıyor.
Marianna hastaneye kaldırıldığında, Mariupol Ukrayna’nın en çok bombalanan kenti olmaya devam ediyordu. 9 Mart’ta hastaneyi sarsan bir patlama olduğunda, genç anne adayı koğuştaki öbür bayanlarla sohbet ediyordu.
O anda başına bir battaniye çekti. Akabinde ikinci bir patlama meydana geldi.
“Etrafta uçuşan her şeyi, şarapnelleri ve öteki şeyleri duyabiliyordunuz” diyor. “Sesi uzun müddettir kulaklarımda çınlıyordu.”
“Bebeğim için hazırladığım her şey o doğumhanedeydi” diyor ve öbür sivillerle birlikte bodruma nasıl sığındığını anlatıyor.
Muhabirler hastane önünde fotoğrafladıkları bayanı takip edip, eşyalarını alıp tekrar dışarı çıkmaya çalışırken de görüntüledi
BİR PALAVRANIN ANATOMİSİ
Marianna hastanenin dışında eşyalarını almayı beklerken Associated Press’ten gazeteciler tarafından fotoğrafı çekildi. Muhabirler binadan çıkan merdivenlerden inerken onu tekrar yakaladılar.
Bu imgeler kısa müddette viral oldu. Ve o sırada Kremlin yanlısı bir Telegram kanalında fotoğrafların “sahnelendiği” istikametindeki temelsiz tezler ortaya çıktı. Marianna’nın hoşluk blogu, makyaj yaparak kendine uydurma yaralar ‘çizen’ bir ‘aktör’ olduğunu öne sürmek için kullanıldı.
Bu palavralar, üst seviye Rus yetkililer ve devlet medyası tarafından tekrarlandı ve güçlendirildi.
Hatta fotoğrafların farklı bireylere ilişkin olduğu açık olmasına karşın, öbür bir gebe bayanın sedyedeki fotoğrafının da Marianna olduğunu tez ettiler. Sedyedeki bayan ve doğmamış çocuğu daha sonra aldıkları yaralardan ötürü öldü…
Kaçan ve internet erişimi olmayan Marianna, bu imajları günler sonraya kadar görmedi. Bu noktada, Instagram hesabı suçlayıcı ve tehdit edici bildirilerle dolup taştı. “Bunları duymak hakikaten rahatsız ediciydi, zira aslında hepsini yaşadım” diyor. Lakin kendisi hakkında yanlış bilgileri yayan Rus yetkilileri direkt eleştirmekten kaçınıyor. Bunun yerine Associated Press’i eleştiriyor:
‘AP’YE KIRGINIM’
“Fotoğraflarımı toplumsal medyada yayınlayan gazetecilerin, bu atağın sahiden olduğunu doğrulayabilecek başka gebe bayanlarla röportaj yapmamış olmalarına kırıldım.”
Bunun, birtakım insanların neden “her şeyin sahnelendiği izlenimini edindiğini” açıklamaya yardımcı olabileceğini öne sürüyor. Lakin Marianna’nın kendi tabirine nazaran kendisi tahliye edilen son hastalardan biriydi ve o sırada AP gazetecileri geldi. Gazeteciler olay yerindeki öteki bireylerle görüştü. Ve Rus yetkililerin daha sonra yaydığı uydurma öyküyle hiçbir ilgileri yoktu.
MARİANNA’YI ARAMAK
Saldırıdan sonraki günlerde Marianna, Veronika’yı öbür bir hastanede doğurdu.
Binlerce kişi üzere, Marianna ve Yuri de umutsuzca Mariupol’dan kaçmaya çalışıyorlardı. Haftalarca onlarla irtibat kurmak büyük ölçüde imkansızdı. Sonunda Marianna’nın akrabaları BBC’ye çiftin kentten çıktığını söylediler ancak nerede oldukları belirli değildi. Daha sonra nisan ayı başlarında Donbass bölgesinde tekrar ortaya çıktılar.
Marianna BBC ile konutundan konuştu.
Marianna kızını diğer bir hastanede dünyaya getirdi
GERÇEĞİ BİR ORTAYA GETİRMEK
Kremlin ezkaza ve tekraren atağa uğrayan hastanenin Mariupol’un bir numaralı hastanesi olduğunu ve artık çalışmadığını öne sürmüştü. Ancak BBC’nin dezenformasyon takımı Marianna’nın bulunduğu hastaneyi belirledi: Üç numaralı hastane.
Marianna, hastanenin katiyetle kendisini ve öteki hastaları tedavi ettiğini doğruluyor: Üstelik Rusya’nın hastanenin bir sıhhat tesisi olarak çalışmadığına dair savlarının aksine… Rusya ayrıyeten hastanenin Azak alayı (Azov taburu) isimli neo-Nazilerle irtibatlı tartışmalı Ukraynalı milliyetçi küme tarafından ele geçirildiğini sav etmişti.
Marianna ise bulunduğu binada Ukrayna ordusunun konuşlanmadığını söylüyor. Doğum ünitesinin karşısındaki binadaki onkoloji ünitesinde Ukraynalı askerler gördüğünü söylüyor. Orada yerleşik olup olmadıkları ise belirli değil.
AP muhabirleri bir uçağın duyulabileceği bir görüntü da dahil olmak üzere, hastane saldırısının bir hava saldırısı olduğuna dair ispatları belgelediler. Öte yandan olay yerine gelen bir asker ve bir polis memuru, atağın hava saldırısı olduğunu söyledi.
Fotoğraflarda ayrıyeten, mühimmat uzmanlarının lakin bir hava saldırısından kaynaklanabileceğini söylediği devasa bir krater de görülüyor.
Marianna, “Bu krateri şahsen görmedim ancak görüntüsünü gördüm” diyor. “Aslında kimseyi suçlayamam, zira [patlamaların] nereden geldiğini kendi gözlerimle görmedim.”
Marianna, Instagram ve diğer toplumsal medya platformları için reklam çalışmaları yapıyordu
TROLLER İÇİN HEDEF
“Bazı beşerler oyuncu olduğumu söyledi, başkaları hava saldırısı olmadığı konusunda palavra söylediğimi söyledi” diyor Marianna.
Arkadaş olarak gördüğü kimileri bile ona inanmıyor. Hoşluk blogcusu arkadaşı Yaroslava Rusya’da yaşıyor ve devlet televizyonunun Marianna’nın oyunculuk yaptığı tezlerine inanmaya devam ediyor.
Yaroslava “Bence Marianna rolünü oynadı. Ukrayna’nın her şeyden Rusya’yı sorumlu tutmak için Ukrayna ordusuna gereksinimi vardı.”
Arkadaşı o vakitten beri Marianna’yı Instagram’da takip etmeyi bıraktı ve onunla bir daha konuşmak istemiyor. Marianna, “Tanıdığım insanların benim yapmadığım bir şeye inanması üzücü” diyor…
