Joe Biden, Ukrayna’nın işgalinin akabinde Vladimir Putin’in iş müttefikleri ve yakın etrafıyla uğraş etmek için oligarklara yaptırımları duyurdu. Yaptığı ‘State of the Union’ konuşmasında Rus oligarklarını amaç alma kelamı verdi ve yaptırımları uygulamak için Adalet Bakanlığı’nda ‘KleptoCapture’ ismi altında bir misyon gücü kurdu. Akabinde yaptığı konuşmada ise bakanlığın, “Ukraynalılar metroda saklanırken ceplerini Rus halkının parasıyla dolduran Rus oligarklarının cürümlerinin peşine düşeceğini” söyledi.
Sadece ABD değil, Avrupa da işgalin akabinde Rus oligarklara karşı yaptırımlar uygulamaya başladı. O denli ki, Rus milyarderlerden olan Alisher Usmanov’un 2016 yılında 600 milyon dolara satın aldığı ve bir vakitler tonaj olarak dünyanın en büyüğü imal yatı ‘Dilbar’a yaptırımların açıklanmasından iki gün sonra el konulduğu belirtildi.
Putin-Usmanov
Hamburg hükümeti ise yatın fizikî olarak ele geçirilmediğini, bunun yerine Almanya’nın liman kenti Hamburg’daki hareketine müsaade verilmediğini söyledi.
BUGÜNE KADAR ÜRETİLEN EN DONANIMLI YAT
Adını Usmanov’un annesinin isminden alan yat, şimdiye kadar özel bir yata kurulmuş en büyük kapalı yüzme havuzuna sahip. Dilbar’ın şu anki bedelinin yaklaşık 735 milyon dolar olduğu kestirim ediliyor.
Forbes mecmuasının haberine nazaran ‘Dilbar’, Lürssen şirketi tarafından 56 aydan uzun müddette yapıldı; dev bir yüzme havuzu, iki helikopter pisti, sauna, hoşluk salonu ve jimnastik salonuna sahip, üstün yatın ayrıyeten 12 suit odası var.
FRANSA ‘AMORE VERO’ YATINA EL KOYDU
Almanya’dan sonra bir oligark yatına el konma haberi de Fransa’dan geldi. Rus petrol üreticisi Rosneft’in CEO’su olan Eski Rusya Başbakan Yardımcısı Igor Sechin’in 88 metrelik ‘Amore Vero’ isimli muhteşem yatına, Akdeniz’deki La Ciotat limanında el koyuldu.
Fransa Kamu Hareketi ve Hesaplar Bakanlığı’ndan Olivier Dussopt 3 Mart günü attığı bir tweette, “Avrupa Birliği’nin Rusya’ya yönelik yaptırımlarının uygulanmasının bir kesimi olarak ve Ukrayna’yı desteklemek için bir yata el koyduk” dedi.
Dans le cadre de la mise en œuvre des sanctions de l'Union européenne à l'encontre de la Russie et en soutien à l’Ukraine 🇺🇦 nous avons procédé à la saisie d’un premier yacht.
➡️ L’Amore Vero est immobilisé en France. pic.twitter.com/ncr4UOP3OD
— Olivier Dussopt (@olivierdussopt) March 3, 2022
Söylenenlere nazaran yat tamirattaydı fakat Fransız yetkililer bu ‘onarım’ın hemen denize açılmak için düzenlemeler yapılması manasına geldiğini söyledi. Igor Sechin’e, 2014 yılında Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesinin akabinde da ABD tarafından yaptırım uygulanmıştı. İş insanı artık de Avrupa Birliği listesine dahil edildi.
Amore Vero isimli üstün yat
YATLARDA PANİK! HEPSİ HAREKET HALİNDE
Rus milyarderlerinin sahip olduğu harika yatlar, ABD ve müttefiklerinin bu cins mülklere karşı muhtemel yaptırımları incelemeye başladığından beri hareket halinde. Deniz trafiği bilgi tabanı ‘Marine Traffic’ten alıntı yapan CNBC, en az dört Rus milyarderin yatlarını ABD ile hatalıların iadesi mutabakatı olmayan Karadağ ve Maldivler’e taşımaya başladığını bildirdi.
Grafik: Harun Elibol
PUTİN’E İLİŞKİN OLDUĞU TEZ EDİLEN YATIN YENİ ROTASI: CEHENNEM
Bazı haber kaynaklarında Vladimir Putin’e ilişkin olduğu argüman edilen ‘Graceful’ isimli yat, 7 Şubat 2022’de Almanya’nın Hamburg kentindeki limandan ayrıldı ve 9 Şubat’ta Rusya’nın Kaliningrad kentine ulaştı. Graceful, yaklaşık 100 milyon dolar kıymetinde olduğuna inanılan lüks bir yat.
Anonymous isimli hackivist küme ise Putin’ ilişkin olduğu sav edilen yatın davet ismini maksat aldı. Küme, ‘zarif’ manasına gelen Graceful davet ismini ‘FCKPTN’ yapmak ve geminin varış yerinin ‘cehennem’ olarak değiştirilmesini sağlamak için deniz trafiği bilgilerini hackledi.
Anonymous kümesi, “Putin’in yatı artık gerçek yolda!” tweetiyle atağın sorumluluğunu üstlendi.
Now Putin's yacht is on the right track! 😉 #FckPutin
with love, #Anonymous ❤ pic.twitter.com/3T8BLAcVOA
— Anonymous (@LatestAnonPress) March 1, 2022
YAPTIRIM LİSTESİNE YENİ İSİMLER DAHİL EDİLDİ
Avrupa Birliği’nin yaptırım listesine giren bir öbür isim de Forbes’a nazaran, 2017 itibariyle en varlıklı yedinci Rus olan Mikhail Fridman oldu. Fridman’ın kurucularından olduğu özel sermaye fonu bu hafta kilitlendi. Lüksemburg merkezli memleketler arası bir yatırım işletmesi olan LetterOne Holdings S.A., Fridman’ın payını dondurdu ve fondaki rastgele biriyle bağlantı kurmasını yasakladı.
Almanya merkezli turizm kümesi TUI AG’nin en büyük hissedarı olan Rusya’nın en varlıklı isimlerinden Alexey Mordashov de AB’nin yaptırım uygulanan şahıslar listesine alındı. AB’nin kendisini yaptırım listesine almasını eleştiren Mordashov, “Asla siyasete yakın olmadım. Hem Rusya’da hem de yurt dışında her vakit ekonomik kıymet yaratmaya, istihdam sağlamaya, lokal ekonomileri ve şirketleri desteklemeye odaklandım. Mevcut jeopolitik tansiyonlarla hiçbir ilgim yok ve Avrupa’nın beni neden yaptırım listesine aldığını bilmiyorum” dedi.
Alexey Mordashov, yaptırım listesine alındıktan sonra ise yüzde 34 oran ile en büyük hissedarı olduğu TUI Kümesinin denetleme şurası üyeliğinden istifa etti.
Peki AB ülkeleri neden Rus oligarklara yaptırım uygulama kararı aldı ve en kıymetlisi neden ‘süper yatlar’a el konuyor?
Bireylere yönelik yaptırımlar, Putin’in Ukrayna’yı işgalinden sonra Moskova’yı ekonomik olarak vurma eforlarının yalnızca bir kesimi. Batı başşehirleri, bankalara ve şirketlere yaptırım uygulayarak Rusya Merkez Bankası’nı amaç alıyor.
ABD ve İngiltere, evvelki gün Rus zenginlerine daha fazla yaptırım ve seyahat kısıtlaması uygulanacağını açıkladı. İngiltere, eski Rus başbakan yardımcısı da dahil olmak üzere iki oligarkı daha yaptırım altına aldı.
ABD ise 19 Rus oligarkına ve aile üyeleri ile yakın ortakları da dahil olmak üzere 47 bireye vize kısıtlaması getirecek.
Öte yandan Rusya iktisadı uzmanları, Rusya’nın çok güçlü insanlarının varlıklarına el konmasının, Ukrayna’daki askeri baskısını ağırlaştıran Putin’i caydırmasının pek mümkün olmadığını söyledi. Yaptırımların amacında olan oligarkların, Putin üzerindeki tesirinin çok az olduğuna inanılıyor.
LÜKS YATLAR RUS ZENGİNLERİ İÇİN GÜÇ SEMBOLÜ
Ancak Rus oligarkların varlıklarına ve bilhassa de lüks yatlarına el koymak, epeyce değerli bir sembolik tesire sahip. Bu ‘avlama’ durumu, Rus zenginlerini bedelli hayat biçimlerinden yoksun ediyor.
Rusya ve Ukrayna hükümetlerine danışmanlık yapan bir ekonomist olan Anders Aslund, oligarkları için yatların kıymetini, “Bu yaptırım epeyce tesirli zira onları çok fazla rahatsız ediyor. Lüks yatlar Rus zenginleri için güç sembolü manasına geliyor” kelamlarıyla anlattı.
Rus devlet televizyonunun sunucusu Vladimir Soloviev de geçtiğimiz hafta sonu AB’nin yaptırımlar listesine eklendi. Soloviev, kendisini listeye dahil ettiği ve aktör George Clooney’in İtalya, Como Gölü’ndeki meskeninin yakınlarında sahibi olduğu iki villayı tehlikeye attığı için AB yetkililerine bir epey kızgın.
Soloviev bir televizyon programında, “Onu aldım ve çılgınca ölçüde vergi ödedim. Ve apansız birileri çıkıp benim artık yaptırımlar listesinde olduğuma karar verdi” kelamlarıyla öfkesini lisana getirdi.
YAPTIRIMLAR AİLE ÜYELERİNE GENİŞLETİLECEK
Öte yandan yetkililer, Rus oligarkların mal varlıklarını ele geçirirken birtakım zorluklarla karşılaşacaklar. Mülklerin mülkiyeti, offshore finans merkezlerinde (denizaşırı) kurulmuş anonim şirketlerin altında gizlenebilir. Bu şirketlerin resmiyetteki sahipleri iş insanlarının kendileri değil, aile üyeleri yahut arkadaşları olabilir. Yetkililer de bunu göz önünde bulundurarak, son yaptırımları aile üyelerine kadar genişleterek bu boşluğu kısmen kapatmayı umuyorlar.
Yaptırımlar dünya çapında çeşitli biçimlerde gelir ve yargı yetkisine nazaran değişebiliyor. Birtakım durumlarda da tıpkı yargı alanındaki farklı kurumlara bağlı olarak farklı formda uygulanıyor.
Kişileri hedefleyen yaptırımlar varlıkları dondurmayı amaçlıyor. Yani mülkiyet değişmiyor lakin bireylerin bundan yararlanmaları yasaklanıyor. Bu durum, yaptırımlar kaldırılana, mahkemede yahut diğer yollarla itiraz edilene kadar, bireylerin varlıklarını kullanma, satma ya da gelir elde etme yasaklarını içerebiliyor.
‘SAVAŞ İKİ KARDEŞ ÜLKE İÇİN TRAJEDİ’
İncelemelerin ortasında, birtakım oligarklar son vakitlerde kendilerini savaştan uzaklaştırmaya çalıştılar, işgali kınadılar fakat Putin’i eleştirmeye yanaşmadılar. TUI hissedarı Mordashov yaptığı açıklamada, AB’nin kendisine neden yaptırım uyguladığını anlamadığını ve savaşı “iki kardeş ülke için trajedi” olarak nitelendirdiğini söyledi.
Bazı oligarklar ise yaptırımlara karşı direniyor. Ukrayna’da doğan ve büyük bir Rus bankasının kurucularından olan Mikhail Fridman da bunlardan biri. Fridman, yaptırımları kınamak için Londra’da bir basın toplantısı düzenledi ve kendini şu sözlerle tabir etti:
“Birçok güzel şey yaptık. Şirketlere yatırım yaptık, pek çok iş yarattık. Prestijimizi korumak için dava açacağım.”
