Birkaç günlüğüne gittiğimiz Altınoluk seyahatinde, birinci durağımız Kaz Dağları oluyor. Yani sayısız efsaneye bahis edilmiş, mitolojinin ölümsüz rablerinin tahtı, İda Dağı… Evvel biraz nefes açıp güç toplamalı. Havadaki orman kokusu, genzimizi yakacak kadar kuvvetli. Soluduğumuz oksijenin yoğunluğunu çabucak her nefes alışta hissediyoruz. Bir kent insanı olarak bu toprakların insanlarını şanslı addediyoruz kendimizce. “Uzun ömürlü olur insan burada…” deyiveriyorum kendi kendime. Havasının temizliğiyle nam salmış Altınoluk’un bu özelliği, klişe bir turizm telaffuzundan ibaret değil. Çünkü 1990’lı yılların başında bölgeye gelen Cerrahpaşa ve İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden uzman bir heyet, yaptığı ölçümlerle bunu bilimsel manada kanıtlamış. Altınoluk’un oksijen yoğunluğu yüzde 21.9 (Avrupa Etraf Ajansı’nın datalarına nazaran pak bir havadaki oksijen oranı, yüzde 21) ölçülünce bunun dünyadaki en yüksek oranlardan biri olduğu ortaya çıkmış. Bugünse Kaz Dağları’nın etekleri, bilhassa Altınoluk, oksijen depolamak için ülkü bir tatil adresi. Tertemiz havası, şifalı otları, zeytini, iç içe geçmiş eski ve yeni hayat biçimleriyle Altınoluk, sırtını Kaz Dağlar’ına yaslayıp ayaklarını denize uzatmış Ege Denizi’ni izleyen bir mitolojik kahraman üzere duruyor karşımda… Altınoluk sırtlarındaki tabiat yürüyüşümüz esnasında karşılaştığımız rengârenk çiçek öbeklerini hayranlıkla izliyoruz. Akabinde dar bir patikadan Şahinderesi Kanyonu’na yanlışsız yaklaşıyoruz.
Kanyonun sesleri
Bulunduğumuz yer, Altınoluk’a hâkim bir zirve üzerinde. Yüzlerce metre derinliğinde iki kaya kütlesinin ortasında oluşan boşluğu zirveden izlerken, Şahinderesi Kanyonu’nun sesine kulak veriyoruz. Kaynaklara bakılırsa Altınoluk’u bir oksijen çadırına dönüştüren etkenlerin başında bu kanyon geliyor. Ağır bir hava sirkülasyonu sağlayan kanyon, dağdan çektiği çam kokulu havayı ovaya dağıtırken denizden aldığı iyotlu havayı dağa taşıyarak bir çeşit baca misyonu görüyor. Bölgenin antik çağlardaki yerlisi olan Antandros halkı da büyük bir atak karşısında dirençleri azalınca kanyona sığınırmış. Hala Antandros Antik Kenti’ne ilişkin sur ve bina kalıntılarının bir kısmı, Şahinderesi Kanyonu’nda görülebilir. Zeytinli Çayı’ndan Mıhlı Köprüsü’ne kadar uzanan kısmı ulusal park olan Kaz Dağları, sayısız yürüyüş parkuruyla yaz-kış ziyaretçi kafilelere, tabiatın tüm hoşluklarını cömertçe sunuyor. Lakin Şahinderesi Kanyonu üzere güç ve yer yer riskli olabilecek parkurlara girmek için bir rehber eşliğinde yola çıkmak gerektiğini belirtelim.
Eski Altınoluk’a hakikat yola koyuluyoruz. Ortalarında yaklaşık 2 kilometrelik aralıkta, birisi yamaçtaki Çam Mahallesi; başkası kıyıdaki İskele Mahallesi olmak üzere iki ana yerleşim bölgesinden oluşan Altınoluk’un, eski ve yeni olmak üzere iki farklı yüzü var. Altınoluk, eski ismiyle ‘Papazlık’, bugünkü ismiyle Çam Mahallesi eski bir Rum köyünden ibaretmiş bir vakitler. Restore edilerek yeni bir görünüme kavuşan eski taş meskenlerin varlığı bir yana, tarihi mahalle özgün dokusunu bariz biçimde sürdürüyor. Bu muhitin sakinleri, uzun yıllar karşı komşu Midilli ahalisiyle dostluk ve kardeşliğin en yeterli örneklerini sergilemiş. Mübadele yıllarında Midilli’de yaşayan Türklerle, Papazlık Mahallesi’nin Rum cemaati yer değiştirmiş ancak gözlerin yaşı dinmemiş.
Antandros’taki taban mozaikleri.
Geleceğin Efes’i
1960’lı yıllara dek topu topu 450 haneli bir belde olan Altınoluk’un hoşlukları keşfedilince buraya akın da başlamış. Kısa müddette Altınoluk kıyısı yazlıklarla dolmuş. Bugün İskele Mahallesi, neredeyse küçük ölçekli bir kent görünümünde… Hatta inşa furyası Antandros Antik Kenti’nin eteklerine dek ulaşmış durumda. Neyse ki Antandros, kıymeti anlaşılıp muhafaza altına alınan yerlerden. MÖ 7’nci yüzyıldan Erken Bizans devrine kadar geniş bir vakit diliminde başta Kimmerler olmak üzere pek çok kültürün gelişimine tanıklık eden Antandros Antik Kenti’nin, efsanevi çizgi roman kahramanı Conan’ın yurdu olduğu rivayet ediliyor. Arkeologlar tarafından “Geleceğin Efes’i” olarak bedellendirilen Antandros’ta, bugüne dek denizci Kimmerlerden kalan arkeolojik eserler o denli çok ki… Heykel modülleri, duvar freskleri, taban mozaikleri ve daha neler neler… Kuruluşu MÖ 8’inci yüzyıla tarihlenen antik kent, bölgedeki en eski antik nekropolün de konut sahibi. Ören yerindeki kültürel hazineyi ortaya çıkarmak için çalışmalar sürdürülüyor. Hafriyat grubundaki arkeologlardan aldığım bilgilere nazaran burada çıkarılanlar, şimdi toprak altındakilerin çok azı. Çok eski bir liman kenti olan Antandros’un denize bakan yamaç meskenleri sahiden görülmeye bedel hoşlukta.
Eskinin zarafeti
Eski Altınoluk’a dair daha fazla keşif yapabilme kanısıyla Çam Mahallesi’nin en şık yapılarından biri olan Abdullah Efendi Köşkü’ne uğruyoruz. Üretim tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte iki asra yakın bir geçmişi olduğunu öğrendiğimiz köşk, Altınoluk’un önde gelen ailelerinden biri tarafından inşa ettirilmiş. Üç katlı köşkün alt duvarları yığma taş olup en üst katının denize bakan yüzünün iki köşesinde birer cumba var. Şayet buralara yolunuz düşerse köşkün cumbasından Altınoluk’a bakmanızı öneririm. Bu ayrıntı zengini köşk, kültür ve sanat faaliyetleri için de kullanılıyor. Stantlar için ülkü salonları olan köşkün, çam, incir ve nar ağaçlarıyla çevrili geniş bahçesi de çok hoş. Meydanda sıralanan küçük zeytin dükkânlarında zeytin ve zeytine dair pek çok eser dışında, Kaz Dağları’nın şifalı otları ve bitki çayları müşterisini bekliyor.
Akdeniz’in kutsal meyvesi zeytin, kuşkusuz Altınoluk için çok kıymetli bir yere sahip. Bu küçük siyah meyvecik, yüzyıllardır yöre esnafının ekmek kapısı, toplayıcıların ve işleyenlerin yevmiyesi, yemeklerin lezzeti, sıhhatin kaynağı olmuş. Hatta Altınoluk’a ismini bile vermiş. Kaz Dağları’ndaki kanyonlar oluğa, kanyonları çevreleyen bereketli zeytin ağaçlarından çıkan yağ da altına benzetilmiş ve beldenin ismi böylelikle ortaya çıkmış.
