TEPKİLERDE ÇOKA KAÇMAYIN
Marmara Üniversitesi (MÜ) Atatürk Eğitim Fakültesi Okulöncesi Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Ozana Ural, “Ebeveynlere düşen birinci vazife şiddet ve savaş haberlerini çocuklardan mümkün olduğunca uzak tutmak. Kazara izliyorlarsa, ebeveynler ve yanındakilerin reaksiyonlarında çoka kaçmayacak formda ıstırap belirten bir lisan kullanmaları gerekiyor” diyor ve şöyle devam ediyor:
“Eğer çocuk arkadaşlarından savaşı duyduğunu söylüyorsa, ebeveynler ‘kötü şeyler oluyor malesef çocuğum’ iletisi içeren sakin açıklamalar yapmalılar. Çocuğa niye beşerler birbirini öldürüyor, neden savaş var sorularının yanıtı da verilmeli. Burada olumlu bir cümle kurmak çok kıymetli. Çocuğun yaşına uygun olarak ‘mutlaka bu durum çözülecektir’, ‘konuyla ilgili hoş haberler okuyorum barış gelecektir” üzere bildirilerle umut telkin edilmeli.
BİZİM BAŞIMIZA GELİR Mİ KORKUSU
Ancak daha küçük çocuklar bu soruları sormadan ‘benim de başıma gelebilir mi’ diye korkar. En berbatı de budur. ‘Çok şükür bizim ülkemizde barış var’, ‘ülkemiz barışı seçiyor’ üzere rahatlatıcı açıklamalar yapılmalı. Sakin ve abartısız olunmalı. Zira çocuk oburunun babasının kaybettiğini duyunca hüznünün en büyük kısmı ‘benim de babama bir şey olursa’dır. Münasebetiyle savaş da böyledir. Olumlu örnekler gösterilmeli. ‘Yetişkinlerin kimileri maalesef makus şeyler yapıyor lakin yeterli şeyler yapanlar da çok var. Yardım kampanyaları yapıyorlar, biz de elimizden geldiğince bir şeyler yapabiliriz. Gücümüze nazaran takviye oluruz. En azından uygun dileklerimizi iletiriz’ üzere kelamlar söylemekde yarar var.
OKUL VE AİLE İŞBİRLİĞİ
Ebeveynler kadar okul idarecileri ve öğretmenler de bu bahiste hassas olmalı ve herkes işbirliği yapmalı. Eğitimcilerin, bu bahislerin konutta nasıl konuşulacağını ebeveynlere anlatmaları gerekiyor. Olumsuz tesirleri azaltacak yetişkin işbirliğine gereksinimimiz var. Zira bu savaş yetişkinlerin yapıtı lakin savaştan en çok etkilenen çocuklar. “
GAZETECİLER GERÇEKLİĞİ ARTIRIYOR
Körfez savaşından beri hepimizin savaş algısının çok değiştiğini söyleyen Prof. Dr. Ozana Ural, “Savaş televizyon bir larda birden fazla vakit görüntü oyun üzere algılanıyor. Her şeyi uzaktan izliyoruz. Yetişkinler olarak savaşları biz bile içselleştirmekte zorlanıyoruz. Bir yerde bir patlama manzarası ya da bir ışık manzarası paylaşılıyor. Ancak biz onun ne olduğunu anlayamıyoruz. Hasebiyle yayın kuruluşlarının o bölgelere muhabirlerini gönderip, röportajlar, yayınlar yapması ve fotoğraflar çekmesi gerçekliği güçlendiriyor, görüntü oyun algısını yıkıyor” diyor.
SORUNLAR KONUŞULARAK ÇÖZÜLEBİLİR
“Şiddet davranışları da birebir COVID-19 üzere bulaşıcı ve etkileyicidir. Çam ağacının kozalakları nasıl etrafa sıçrar ve oraları da yakarsa şiddete maruz kalmak da tıpkı yanan bir çam ağacı kozalağı üzere tüm ormanı ateşe verebilir zira şiddet öğrenilen bir davranış olduğu üzere travmatik tesirlere de yol açabilir” diyen Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Ruhsal Danışmanlık Ana Bilim Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Nilüfer Koçtürk şunları söyledi:
“Çocukları medyadaki şiddet imgelerinden uzak tutmalı ve bu sahnelerin çocuğumuzda travma tesiri yaratmasını önlemeliyiz. Ayrıyeten, davranışlarını şekillendiren en kıymetli bilişsel bildiri olarak da çocukların, savaşı/şiddeti denetimi kazanmanın ve güçlü olmanın bir yolu olarak görmemelerini sağlamalıyız. Bunun tersine diğerlerine olumlu davranmayı seçerek güçlü olacağımızı çocuklara öğretmeli ve yetişkinler olarak kendi yaşantılarımızda da onlara rol model olmalıyız. Çocuklara vereceğimiz iletilerde şiddetin sorunu çözmediğine ve yeni sıkıntılar yarattığına, şiddet davranışı yerine yapan tahliller üretebileceğimize ve böylece kimsenin canının yanmayacağına vurgu yapmalıyız. Ayrıyeten savaşmak yerine en uygun tahlilin konuşarak sıkıntıların çözülmesi olduğunu ona vurgulayın. Günlük hayatınızda çocuğunuz karşılaştığı meselelere şiddetsiz tahliller bulduğunda onu takdir edin. Çocuğunuza kızgınlık, öfke yahut kıskançlık üzere güçlü hislere sahip olmanın olağan olduğunu lakin bu hisleri şiddete başvurarak söz etmenin kabul edilemez olduğunu belirtin ve bu ağır hislerini gösterebilmesi için de alternatif yolları ona öğretin.”
EBEVEYNLER NELER YAPMALI?
ODTÜ Kuzey Kıbrıs Yerleşkesi Rehberlik ve Ruhsal Danışmanlık Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aslı Bugay Sökmez yaş periyoduna nazaran çocuklara savaşın nasıl anlatılması gerektiğini şöyle sıraladı:
1. Savaş hakkında konuşmaya hazır olun.
2. Çocuk sormadıkça bu hususta konuşmayı siz başlatmayın, yanında bu bahisleri açmayın.
3. Kendi duygusal karmaşanızın farkında olun.
4. Güvendesin, savaş çok uzakta bildirisi verin.
OKULÖNCESİ VE İLKOKUL DÖNEMİ
– Savaşla ilgili sorular sorduğunda kısa ve net karşılık verin.
– Aklına takılan bir soru olursa “kapım her vakit açık” iletisi verin.
– “Uzakta öbür bir ülkede savaş var bu çok kıymetli bir husus lakin güvendeyiz” deyin.
– Hislere çok girmeyin.
– İletileri kolay tutun.
ORTAOKUL VE LİSE DÖNEMİ
– Ortaokul ve lise çağındaki çocukların savaşla ilgili özel soruları olabilir onlar üzerine konuşun. – Çocuğunuza neler düşündüğünü ve hissettiğini sorun.
– Sonlu kaldığınız noktada birlikte araştırın ve birlikte öğrenin.
– Savaş bilhassa erkek çocuklarda askerlik ve gelecek derdini tetikleyebilir. Münasebetiyle çocuğunuzun hangi şartlarda kendisini inançta hissedeceği üzerine sohbet edin.
