Avrupa Birliği (AB) tarafından finansal olarak desteklenen Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ortak yürüttüğü, ‘Türkiye’deki Karasal Ortamlarda ve İç Sularda İstilacı Yabancı Cinslerin Tehditlerinin Kıymetlendirilmesi Projesi’, Türkiye’deki 6 istilacı yabancı tipi ve tehditlerini ortaya koydu. Projede yapılan araştırmada gümüşi havuz balığı (İsrail Sazanı), kırmızı yanaklı su kaplumbağası, yeşil papağan, su maymunu, ham bostan (it dolanbacı) ve Doğu Amerika sivrisinek balığından oluşan 6 istilacı yabancı çeşidin, Türkiye’ye ne vakit, nasıl, ne halde geldiği, yayılış alanları, tehdit tesiri ve tahlil teklifleri yer aldı.
KENTLERDE PİLOT ALANLAR SEÇİLDİ
Gümüşi havuz balığı için Afyonkarahisar Seyitler Baraj Gölü, kırmızı yanaklı su kaplumbağası için İzmir, Antalya ve Mersin’deki göller, yeşil papağan için Ankara, İstanbul ve İzmir, su maymunu için Meriç-Aras ırmakları, ham bostan için Doğu Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Doğu Amerika sivrisinek balığı için Afyonkarahisar, Denizli Acıgöl Gölü ve küçük kaynak alanı, dereler pilot alanlar seçilerek incelemeler yapıldı.
YEŞİL PAPAĞAN: BAHÇE VE TARLALARA ZİYAN VERİYOR
1975’te papağan ticareti ile ülkemize geldi, şu anda 29 ile yayıldı. İstanbul, Ankara, İzmir, Yalova, Antalya ve Şanlıurfa olmak üzere 6 vilayette ürüyor. En ağır popülasyon İstanbul’da. İstanbul’u Yalova ve Ankara izliyor. Meyve bahçeleri, mısır, tahıl üzere ziraî eserlere ziyan verdiği için tarım zararlısı olarak kabul ediliyor. Gürültü, dışkı birikimi, parazit ve patojen taşıma yoluyla hastalığa sebep olma üzere tesirleri nedeniyle ziyanlı kabul ediliyor. Bu çeşidin nüfusu muhakkak bir eşik kıymetin üzerine ulaştığında olumsuz tesirlerinin arttığı bildirilmekte.
KIRMIZI YANAKLI SU KAPLUMBAĞASI: EN TEHLİKELİ 100 İSTİLACI ARASINDA
Özellikle nüfusu yüksek kentler olmak üzere Akdeniz, Doğu Anadolu, Ege, İç Anadolu, Karadeniz ve Marmara bölgelerinde kayıtları bulunan bu tıp, evcil hayvan ticareti ile ülkemize girdi. Dünyanın en tehlikeli 100 istilacı yabancı cinslerinden biri olan kırmızı yanaklı su kaplumbağası, yerli çeşitler ve tehlike altındaki çeşitler ile rekabet, hastalık vektörü olması, beslenme, halk sıhhatini tehdit eden hastalık taşıma riski, doğal habitat ve ekosistem üzerinde öngörülemeyen tesirlere sahip.
SU MAYMUNU: EN BÜYÜK ZİYANI TOPRAK EROZYONU
İlk kayıt yılı 1973 olan, akarsu ve dereler yoluyla ülkemize gelen bu çeşit, batıda Edirne civarında, doğuda ise Kars ve Iğdır’da yayılış göstermekte. Batıda Meriç, Arda ve Tunca ırmak sistemi üzerinde, doğuda Aras, Kura ırmak sistemi üzerinde yayıldı. Ekseriyetle 45-90 derece eğimli yerlerde tünel kazıyor. Verdiği en büyük ziyan, sulak alanların toprağını bir ortada tutan doğal bitki örtüsüyle beslenmesi. Bu da toprak erozyonuna neden oluyor. Drenaj sistemlerine, tahıllara ve doğal bitkilere ziyan verdikleri bilinmekte.
GÜMÜŞİ HAVUZ BALIĞI: DOĞU KARADENİZ HARİÇ HER YERDE
İsrail sazanı olarak da bilinen çeşit, Türkiye’ye 1980’lerde Meriç ırmağı üzerinden doğal yolla girdi. Doğu Karadeniz havzası hariç Türkiye’nin tamamında yayıldı. Göller, barajlar ve ırmakların sakin kısımlarında yaşayan ve istilacılığı yüksek olan bu cins, mahallî tatlısu balığı tipleri, su kalitesi ve bentik fauna (derinde yaşayan türler) üzerinde tesire neden oluyor.
HAM BOSTAN: ÜRÜN KAYBINA SEBEP OLUYOR
Bir öbür ismi it dolanbacı olan istilacı çeşit Artvin, Rize, Trabzon, Giresun ve Ordu’da yayılış gösteriyor. Kaydedildiği noktaların alansal büyüklüğü yaklaşık 190 bin kilometrekare. Ülkemizdeki yayılışı kuş göçleri, küçük memeliler, insan ve ziraî eserlerin taşınması aracılığıyla olmakta. Tarım alanlarında bilhassa otsu tarım bitkilerine sarılarak onların devrilmesine, eser kaybına ve hasatın daha sıkıntı yapılmasına sebep oluyor. Yerleştiği habitatta var olan doğal otsu, çalı ve ağaçlara tutunarak onları ışıksız bırakması, başka doğal bitkilerin gelişmesini engellemesi hatta birtakım tiplerin kaybolmasına neden olması değerli tesirleri.
DOĞU AMERİKA SİVRİSİNEK BALIĞI: TAŞINMASI YASAKLANMALI
İlk kayıt yılı 1975. İnsan eliyle taşıma, taşkınlar ve yapay su yollarıyla Türkiye’ye girdi. Çoruh, Kura-Aras ve Yeşilırmak dışında tüm havzalarda bulunuyor. En ağır Sakarya Havzası’nda. Bu havzayı Antalya, Asi Irmağı ve Büyük Menderes havzaları takip ediyor. Çok yüksek istilacılık potansiyeline sahip. Girdiği ortamlardaki lokal fauna (çeşitli omurgasızlar, balıklar ve amfibiler) üzerinde önemli olumsuz tesirleri olduğu bilinmekte. Bu cinsin bir yerden bir diğer yere rastgele bir maksatla taşınması yasaklanmalı. Mümkün olduğu ölçüde ortadan kaldırılması yahut denetim altına alınması lazım.
