Hemen çabucak tüm gelişim alanlarının birbirleriyle paralel bir seyir izlediğini vurgulayan Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İtina, öncelikle bilişsel açıdan insanın aşikâr bir olgunluğa ulaşabilmesi için anne bebek ortasında inançlı bağlanım bağlantısının gelişmesi gerektiğini söz etti. Prof. Dr. İhtimam, “Sizi anlamadığını düşündüğünüz bebekler, aslında her şeyi ziyadesiyle anlar. Yalnızca onların manaya formu, yetişkinlerden farklı olarak, kendine has bir fikir süzgecine sahip özel sistemidir” diyerek özgüvenli bireylerin yetişmesinde temel olan bebeklik çağına ait tespit ve tavsiyelerde bulundu.
BEBEK, ‘ANNEM GİTSE DE GERİ GELECEK’ KANISINI OLUŞTURABİLMELİ
Bebeklikte bilişsel gelişim açısından en değerli keşfin, obje devamlılığı kavramı olduğunu söyleyen İtina, obje devamlılığının bebek için bir manada, “Gözden ırak olan gönülden de ırak olur” tabirinin bilimsel tarifi olduğunu belirtti. Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İhtimam, “Bu kavramın bir öbür boyutu ise kişi devamlılığı’dır. Bebek için, ‘kişi’ görüş alanında değilse, yok kararındadır. En kıymetli kişinin de onun her türlü gereksinimini karşılayan ve ona bakım veren kişi olan annesi olduğu düşünülürse, 1,5-2 yaşına kadar bebeğin, annesi gözünün önünden kaybolduğunda, yok olduğunu düşünerek kendisini parçalarcasına bu olayı protesto etmesi olağandır. Lakin bebek, obje ve kişi devamlığını kazandığı andan itibaren, bulunduğu yerden diğer yerlerde de hayatın devam ettiğini algılayabilir, ‘annem gitse de geri gelir’ diyebilir” dedi.
GÜVENLİ BAĞLANIM, KIYMETLİ BİR ROL OYNAR
Öte yandan bebeklik periyodunun toplumsal gelişim özellikleri irdelediğinde, devrin kıymetli kazanımlardan birinin, bebek ile anne ortasında gelişen inançlı bağlanım bağı olduğunu vurgulayan İhtimam, “Bebeğin kişi devamlılığı sorununu olumlu bir halde çözebilmesinde, inançlı bağlanım, değerli bir rol oynar. Bir öteki deyişle, bilişsel açıdan gelişerek kişi devamlılığını kazanmış olan bebek, şayet o güne kadar annesini her gereksinim duyduğunda dengeli bir halde yanında bulmuş ise o vakit ona karşı inançlı bir bağlanım sağlamış olur. Bu sayede de bebeğin niyet sistemi, ‘İnsanlar gözümün önünden kaybolduğunda yok olmuyorlar, artık bunu biliyorum. Annem artık gitse de geri gelir ve benim gereksinimlerimi karşılar’ formunda çalışır” diye konuştu.
BEBEK, ANNESİNİN BAŞKA BİR VARLIK OLDUĞUNU KEŞFETMELİ
Bebeğin 1,5-2 yaşına kadar tıpkı karyola parmaklığının bedeninin bir kesimi olmadığını öğrenmesi üzere annesinin de farklı bir varlık olduğunu anlaması gerektiğini belirten İhtimam, şimdi bunun farkına varamayan bebeğin, annesi gözünün önünden kaybolduğunda, hem “Giden geri gelmez” niyeti hem daha annesiyle olan evvelki tecrübeleri çerçevesinde reaksiyon verdiğini anlattı. Prof. Dr. Özen’e nazaran, bebeğe, “Annem zati bugüne kadar hiçbir vakit gereksinim duyduğumda benim yanımda olmadı ki” niyeti yerleşmişse buna bir de “annesinin kendisinden farklı olmaması gerektiği, onun bir kesimi olduğu”na olan inancı da eklendiğinde, ortaya içinden çıkılmaz bir durum çıkabiliyor. İhtimam bu noktada, ‘Kişi devamlılığı’nı kazanan bebeğin, annesinin kendisinden farklı bir varlık olduğunu anlaması ve en değerlisi de annesiyle kurmuş olduğu ilgisine inanç geliştirmiş olmasının ehemmiyetini vurguluyarak, “ancak bu halde bebek, annesinden ayrıldığında sükunetini koruyabilir, birebir yerde olmasa da onun döneceğini hisseder ve bu inanç alakası, onun tüm hayatını etkileyecek çok kıymetli bir süreçtir” dedi.
BEBEK, YETİŞKİN BAKIŞ AÇISIYLA YARGILANMAMALI
Bebeğin iki yaşını geçtiği halde annesinden başka kaldığında reaksiyon vermeye devam edebileceğini belirten İhtimam bu bahiste şunları söyledi: “Şu hiçbir vakit unutulmamalıdır ki, bebek bir yandan kişi devamlılığını kazanırken bir yandan da annesiyle kurduğu ilgiyi test edebilmek için birtakım teşebbüslerde bulunur. Yetişkinlerin bunları anlaması çok kolay değildir. Kendi içinde farklı kurallar ve bakış açıları içerir. Onun için hiçbir vakit bir bebek, yetişkin bakış açısı temel alınarak yargılanmamalı, bebeğin verebileceği çok doğal reaksiyonlar, “çok huzursuz bir bebek” ya da “huysuz” halinde etiketlenmemeli. Bir bebeğin yaşadığı bir olaya rastgele bir halde reaksiyon vermesinin, kendisine nazaran bir mana tabir ettiğini lisana getirerek, bunun yetişkinlerin niyet sistemine uymaması, bu türlü bir reaksiyonun anlamsız olduğu manasına gelmez.”
ANNECİĞİM SEN GİDİNCE BİR DAHA DÖNMEYECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORUM VE ÇOK KORKUYORUM
Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İhtimam, bebek davranışlarına örnekler vererek annelere şu tespiti yaptı: “İki yaşına geldiği halde, bir bebek, annesi işe gittiğinde huzursuzluk yaratıyor ve anne geri döndüğünde de ona nefes aldırmayacak ölçüde teğe bir ilgi talep edecek davranışlarda bulunuyor ise, bu durumun onun ‘anneciğim sen gidince bir daha dönmeyeceğini düşünüyorum ve çok korkuyorum’ bildirisini veriş formu olduğu düşünülmeli. Bu noktada bebek ile anne ortasında bugüne kadar kurulan münasebetin niteliğinde sorun olduğu, gelişmesi gereken itimat ilgisinin oluşmadığı anlaşılır.”
ANNE, DENGELİ REAKSİYONLAR VERMELİ
Özen, bunun tahlili için öncelikle, anne-bebek etkileşiminde tekrar yapılandırılma çalışmalarının başlatılmasını önerdi. Annenin dengeli ve kelamında duran bir profil çizmesi gerektiğini savunan İtina kelamlarına şu formda devam etti: “İlişkinin itimat temeline oturtulması, annenin, bebeğin gereksinimlerine vaktinde ve dengeli reaksiyonlar vermeye başlaması, işten dönüş saatlerinin belirli bir nizamda olmasına dikkat edilmesi, dışarı çıkarken bu ayrılışın kaçarak, çocuğu aldatarak değil, ona açıklama yaparak gerçekleştirilmesi, geri dönüldüğünde de kelamında duran bir anne olunduğunun bebeğe hissettirilmesi gerekir. Bebeklerin vakit kavramı yetişkinlerden farklı olabilir ya da onlar, yapılan açıklamaları bir yetişkin üzere anlamıyor görünebilirler. Fakat şu hiçbir vakit unutulmamalı ki, onların da kendi başlarında bir saat var ve bu saat, etrafında yaşanan olaylar aşikâr bir nizamda işlediği şartlarda, çok da dakik bir saattir. Her akşam 6’da işten dönen bir annenin, bebeğini kapıda onu beklerken bulması ve 5.30’dan itibaren onu her gün beklediğini öğrenmesi, şaşırtan değildir. Ayrıyeten, sizi anlamadığını düşündüğünüz bebekler, aslında sizi ziyadesiyle anlamakta. Yalnızca onların manaya formu yetişkinlerden farklı, zira onlar farklı bir fikir sistemine sahipler.”
