Ukrayna’da devam eden savaşta insani kriz gün geçtikçe büyüyor. Meskenlerini terk etmek zorunda kalan milyonlarca Ukraynalı’nın tersine, kentlerini terk etmeyen yahut edemeyen kent sakinleri metro istasyonlarında oluşturdukları yeraltı kentlerinde hayatlarını sürdürüyor.
Üç sınırdan ibaret olan ve 376 kilometre uzunluğundaki Kharkiv metrosunu bir cins yeraltı kentine dönüştüren kent sakinleri, haftalardır güneş ışığına de hasret.
Temiz hava için ender olarak dışarıya çıkan kent sakini, loş ve karanlık ortamda savaşın ne kadar daha devam edeceğine ait telaşlı bir bekleyiş içinde. Yeni duruma alışmaya çalışan, zorlukların üstesinden gelmek için dayanışma ruhunu büyüten insanlar muhtemel bir akın durumuna neler yapacakları üzerine planlar da yapıyor.
Ukrayna’nın ikinci büyük kenti Kharkiv’de devam eden ataklardan kaçanlar metro istasyonlarındaki vagonlarda yaşıyor. Fotoğraf: AP
‘ÇOCUKLAR PATLAMALARDAN KORKTUĞU İÇİN DIŞARI ÇIKMAK İSTEMİYOR’
Kadın, yaşlı ve çocukların yoğunlukta olduğu metro istasyonuna savaşın birinci günlerinde inen 31 yaşındaki Vladlena Igorivna, annesi ve iki küçük oğluyla birlikte uzun müddettir metro vagonunun kendilerine ayırdıkları küçük bir alanında yaşıyor.
Kaldıkları vagonun cam kenarına koyduğu çiçeklerini her fırsatta değiştiren, komşularıyla her fırsatta dışarıdaki hayat ait sohbet eden Igorivna ve onun üzere yüzlerce insan, yeraltı hayatının yıpratıcı tesirlerini en aza indirmeye uğraşıyor. Her geçen gün renkli kentlerine hasret duyarak…
Igorivna, her gün kısa aralıklarla dışarı çıkan insanların birinci günlerde çok zorlandıklarını anlatıyor. Igorivna, oğulları Nazar (6) ve Makar (3) ile güneşe çıktıkları anda gözlerinde yanma hissettiklerini söylüyor.
Bomba ve çatışma sesleri nedeniyle oğullarının dışarı çıktığında büyük bir kaygı yaşadığını söyleyen Igorivna, “Çocuklar uzakta patlayan bir bomba sesini duyduğunda dahi panikliyor ve tekrar aşağı inmek istiyor” diyor ve şunları ekliyor:
“Onların sağlıklı gelişimi için her gün dışarıda yürümelerini istiyorum lakin bunu bir türlü yapamıyoruz. Bir çatışma sesi duyduğumuzda yalnızca bir an evvel konuta gitmek istiyorum.”
Saldırı altındaki kentte yaşamaya çalışanlar, vagonların içerisinde eski yaşantıları ve gelecekleri üzerine uzun sohbetler ediyor. Fotoğraf: AP
METRO İSTASYONLARI NÜKLEER ATAKLARA KARŞI TASARLANDI
Kharkiv metrosu bu savaştaki en inançlı yerlerden biri. 1975’te Sovyetler Birliği vaktinde inşa edilen metro sistemi mümkün bir nükleer hücum durumunda sivilleri korumak için tasarlanmış kalın metal kapılara sahip. Bu güvenlik tedbirleri nedeniyle, yerin metrelerce altında bulunan metro istasyonları lokal halk için can simidi oldu.
Ülkenin en büyük ikinci kenti olan Kharkiv’de yaşayan 1,4 milyon insanın yarısından fazlası kentlerini terk etti. Bu haliyle, hayalet bir kente dönen Kharkiv’in her noktası düşen bombalar nedeniyle harap hale geldi.
‘BURASI BENİM KASABAM VE BEN DE BURANIN ŞERİFİYİM’
Geride kalan bir ayda metro duraklarında hayat o derece renklendi ki, çadırlar ve şilteler her yerde. İstasyonlara çekilen ve kapıları açık halde bırakılan trenler, birçok insanın konaklaması için özel olarak düzenlenmiş.
Eski hayatlarına hasret duyan çocuklar ise tüm olumsuz koşullara karşın kendilerine oyun alanı yaratmayı başarıyor ve hayatın tüm aksiliklere karşın devam ettiğini kanıtlıyor. Çocukların yeraltı kentinde en çok sevdikleri oyun ise yürüyen merdivenlerde birbirini kovalamak ve aşağıya kaymak.
Igorivna’nın küçük oğlu Kucha, kardeşinin elini tutarak ve nizamı sağlayan vazifelilerden esinlenerek, “Burası küçük bir kasaba üzere ve ben de bu kasabanın şerifiyim” diyor.
Yaklaşık 200 ile 300 kişinin yaşadığı istasyonlarda 50’den fazla çocuk bulunuyor.
‘UZUN VAKİTTİR BİR ORTADAYIZ VE ARTIK AİLE GİBİYİZ’
Metroda yaşayan ve toplumsal yardım vazifelileri, yeraltı kentinde bir sıhhat ocağı, aş konutu ve toplumsal yardım merkezleri oluşturmuşlar. Halkın moralini yüksek tutmak için çeşitli aktiviteler organize eden vazifeliler her fırsatta çocuklar için partiler, yetişkinler için ise partiler düzenliyor.
Kilise vazifelileri ise erzak yardımlarını kasatmadan sürdürmeye çalışıyor. Yeraltı kentinin kurallarına alışan beşerler, “Uzun vakittir buradayız ve hepimiz artık büyük bir aile üzere olduk” diyor.
Özellikle çocukların savaştan ruhsal olarak etkilenmemeleri için büyük efor gösteren sosyal hizmet uzmanı Lubov Mimilova, çocuklar için oyun kümeleri kurduklarına değiniyor ve devam ediyor:
“Duygularını söz etmelerini sağlamak çok kıymetli. Bu kurallar altında onların olabildiğince hayata tutunmalarını sağlamaya çalışıyoruz.”
Güzellik uzmanı Viktoria Gondarova, yeraltı kentinde insanları keyifli edebilmek için çalışıyor.
GÜZELLİK SALONU BİLE KURDULAR
Halkın moralini yükselmek için çeşitli atölyeler düzenleyen vazifeliler metro istasyonuna bir hoşluk salonu dahi kurmuşlar.
Metro istasyonunun ikinci peronundaki hoşluk salonunda çalışan hoşluk uzmanı Viktoria Gondarova, “Herkes elinden gelen yardımı sunmak istiyordu. Hoşluk uzmanıyım ve ben de neden en yeterli bildiğim işle insanları keyifli etmeyeyim diye düşündüm” diyerek mesleğini yer altı kentinde sürdürmeye başlamış.
Kadınlara savaştan evvelki hayatlarını hatırlatmak istediğini söyleyen Gondarova, “Bu onları neşelendirecek bir şey. Bu türlü vakitlerde herkesin keyifli olmaya gereksinimi var” tabirini kullanıyor.
BOMBALARIN ORTASINDA KONSER
Ukrayna’nın en büyük ikinci kentinde düzenlenen kültür-sanat aktiflikleri de savaş nedeniyle yeraltına taşındı.
Her yıl düzenlenen memleketler arası klasik müzik şenliği “Kharkiv Music Fest” bu yıl düzenlenecek tertibin iptal edilmeyeceğini ve yüzlerce beşerle birlikte metro istasyonlarında düzenleneceğini duyurdu.
Sanat direktörü Vitali Alekseenok, “Müzik birleştirebilir. Artık kentte kalanların bir ortada daha güçlü olduğunu göstermek için çalacağız” dedi. Olağan şartlarda cumartesi günü düzenlenmesi gereken geçtiğimiz hafta içinde düzenlendi.
“Bombaların asasında konser” başlığını taşıyan aktiflik sabah saatlerinde keman ve çello sesleriyle başladı. Bach, Dvorak ve başka bestekarların müziklerinin yanı sıra Ukrayna halk müziklerinin aranjmanları da yer aldı.
Fotoğraf: AP
‘SAHİP OLDUĞUMUZ TÜM HOŞLUKLARI YOK ETTİLER’
Eşinden uzun vakittir haber alamayan Igorivna, buradan ayırılmanın ailesi için çok güç ve tehlikeli olduğunu söylüyor. Otomobilleri ve gidecek hiçbir yerleri olamadığını söyleyen 31 yaşındaki genç bayan, “metro artık bizim yeni şehrimiz” tabirini kullanıyor.
Igorivna’nın 61 yaşındaki annesi Yelena ise “Biz Kharkiv halkıyız. O kadar hoş bir kentimiz vardı ki, hayvanat bahçemiz, kiliselerimiz… Sahip olduğumuz tüm hoşlukları yok ettiler” diyor.
Metroda yaşayanlar 24 Şubat sabah saatlerinde yaşadıklarını tahminen de bir ömür boyunca unutamayacak. Patlamalarla uyandıklarını söyleyen Kharkiv sakinleri, birinci evvel savaşın başladığına inanmak istememiş.
Patlamaların ağırlaşmasının akabinde metrolara doluşanların birinci günlerde banklarda ve yerlerde uyuduğunu söyleyen Yelena, kimilerinin konutlarındaki sığınaklara gittiğini belirtiyor ve devam ediyor:
“Metro istasyonu o kadar doluydu ki, öbürleri giriş katındaki turnikelerin yanında uyumak zorunda kaldı.”
Savaşın başladığı birinci günden bu yana beşerler dış dünyaya çok az ilişki kuruyor… Fotoğraf: AP
‘ÇOCUKLAR MAKÛS ŞARTLAR NEDENİYLE HASTALANMAYA BAŞLADI’
İçinde bulundukları savaşın en fazla bir iki gün daha devam edeceğini düşündüklerini söyleyen Igorivna, birinci günlerde oğullarını konutlarına döneceklerine inandırmaya çalışıyormuş.
“Başları kucaklarımdaydı ve öğen uyudukları için gece uyumak istemiyorlardı” diyen Igorivna şunları ekliyor:
“Onların geceleri tek başına bırakamayacağım için zorla uyutuyordum. Akabinde makus şartlar nedeniyle hastalanmaya başladılar.”
Gün geçtikçe daha da berbatlaşan koşullar nedeniyle akşam saatlerinde sokağa çıkma yasağı ilan edilen metro istasyonlarında, her akşam 18’de kapılar kilitleniyor. Vazifeliler çocukların ise ailelerinin yanından ayrılmamasını istiyor.
Ama çocukları durdurmak pek kolay değil. Makar ve Nazar, akşam saatlerinde uyandıktan sonra vagon içinde koşuşturarak etraflarına sevinç saçıyor.
Bombardımandan kaçan ve metro istasyonuna sığınan anne ve oğlu… Fotoğraf: AP
TORUNUNUN HASRETİ NEDENİYLE GÖZYAŞI DÖKÜYOR
İstasyonun artlarında yaşayan 61 yaşındaki Valentina Kryvokolysko ise etrafta koşuşturan Makar’a bağırarak, “Babushka, seni çok seviyorum” diyor ve devam ediyor:
“O kadar müspet ki ona sahip olduğumuz için çok şanslıyız.”
Ama ansızın kentin uzak köşesinde diğer bir sığınakta bulunan 6 yaşındaki torunundan bahsetmeye başladığında göz yaşlarını tutamıyor. Bir vakittir haber alamadığı ailesi ve torunlarının durumlarından tasa duyan 61 yaşındaki yaşlı bayan, “Orada bombardımanın daha ağır olduğunu duyuyorum” dediğinde tekrar göz yaşlarına pürüz olamıyor.
Bombardımanın birinci günlerinde metroya sığınan ve ailesinden uzak düşen Kryvokolysko, bir başına kaldığı bu metro istasyonunda yeni tanıştığı insanları ailesi üzere gördüğünü de ekliyor. Yaşlı bayanın acısını bir kesim azaltan Makar’ın yanı sıra, kedileri “Zefir” ve “Abrikos” da ona yoldaşlık ediyor.
Kedilerini kucağından bırakmayan Kryvokolysko, “Eskiden insanları sevmezlerdi lakin artık onlar da ahenk sağlamak zorunda kaldı” diyor.
Gözden Kaçmasın
300 binde bir görülen bir hastalıkla doğan Gökdeniz bebeğin kıssasını annesi anlattı: ‘Hayatımın en uzun 3 dakikasıydı’
Takipçisinin attığı iletiyle oğlunun hastalığı ortaya çıktı: Saçı taranamıyor
49 yaşındaki Irina Martinova’da savaşın birinci günlerinde eşi ve oğluyla metro istasyonuna sığınmayı başarmış.
Eşinin tıpkı gün su dağıtım tesisindeki işine geri döndüğünü söyleyen Martinova, “Eşim su ana dağıtım tesisinde üç gün orta vermeden çalışıyor. Buraya geldiğinde ise bütün günü uyuyarak geçiriyor. Birçok insan kenti terk ettiği için su ve elektrik tesislerinde çalışan uzmanların da sayısı azalmış durumda” açıklamasını yapıyor.
“Buranın dışına çıktığında çok endişeleniyorum” diyen Martinova, “Tesiste çalışırken de bir şey olursa kesinlikle bodruma gitmesini söylüyorum” diyor.
Saldırılardan kaçan bir anne metroya kurduğu çadırda çocuklarını inançta tutmaya çalışıyor. Fotoğraf: AP
‘BU ÖFKE UZUN YILLAR DEVAM EDECEK’
Artık yıkım ve savaşların son bulduğunu düşündüklerini, acılara neden olan savaşların tekrar yaşanmayacağını düşündüklerinde kendilerini yeni bir çatışmanın içinde buldukları için hayli şaşkınlar.
Rusça konuşulan bir kent olan Kharkiv’de hiçbir vakit Ruslara ve Rusçaya karşı bir antipatinin bulunmadığını söyleyen bayanlar, “Kimse sana Rusça hakkında makûs bir kelam söylemezdi. Biz lisanımızı seviyoruz lakin bugün bizden nefret ettiklerini gördüğümüzde buna bir mana veremiyoruz” dedi.
Yaşanan savaşa sebep olanlara karşı “Nefret hissediyorum” diyen 49 yaşındaki bayan, “İnsanlara nefret duymuyorum fakat bizim başımıza bunları getiren ‘düşmana’ karşı güçlü bir nefret duyuyorum. Bu öfke uzun yıllar devam edecek” sözünü kullanıyor.
‘EŞİM GELMEDEN HİÇBİR YERE GİDEMEM’
Metro’da daima bir tahliye durumu da kelam konusu. Bilhassa, ayarlanan araçlarla çocuklu aileleri tahliye etmeye öncelik veren yetkililer boşalan yerlere de binaların sığınaklarında kalan insanları yerleştiriyor.
25 yaşındaki Alina Biloshytska da metroya yeni taşınanlar ortasında. Savaş başlamadan evvel bir şirkette toplumsal medya uzmanı olarak çalışmaya başlayan genç bayan cepheye giden kocasından haber almaya çalışıyor.
Metro bankında oturan ve elindeki tığ işiyle uğraşan Biloshytska, “Eşim gelmeden bir yere gidemem” diyor. Eşi cepheye gittiğinde çok ağladığını söyleyen genç bayan, “Çevrim içi olduğu vakitlerde onunla iletileşmek beni rahatlatıyor. Bu ortalar daha az konuşsak da güvenlik nedeniyle bana nerede olduğunu söyleyemiyor” diyor.
Yeraltı kentine dönen metro istasyonunda köpeğini yanından ayırmayan genç bir bayan. Fotoğraf: AP
‘BAZEN SAVAŞIN SONUNA KADAR BU YERALTI KENTİNDE KALALIM DİYORUM’
36 yaşındaki Stas Sachno ise 3 yaşındaki kızı Mila’yı yürüyüşe çıkartmaya hazırlanıyor. Karısı ise köpeklerini gezdirmek için sığınaktan çıkmış.
Binalarında sığınak olmadığı için metroya indiklerini söyleyen Sachno, kızı tekrar hastalandığı için güneşli bir günde onu olabildiğince dışarıda tutmak istiyor.
Savaştan evvel sırt ameliyatı olduğu için ağır yük taşıyamayan Sachno, savaşın birinci günlerinde kızı dışarı çıktığında bombardımana yakalanmış.
“Yakınımıza bombalar düştü ancak kızımın korkmadığını hatırlıyorum. Onu otomobiline bindirdim ve süratlice sığınağa yanlışsız gittik” diyen baba, eşi ile kenti terk etme yolları aramış.
Sachno’nun eşi Alexandra Cakhno (28) ise “Köpeklerimiz ve kedilerimiz olduğu için kenti çabucak terk edemedik. Eşim sırt ameliyatı geçirdiği için seyahat etmesi de birtakım riskler barındırıyor. Daha ne kadar kalabileceğimizden emin olmasak da savaşın sonuna kadar bu yeraltı kentinde kalalım dediğim anlar oluyor” tabirini kullandı.
The Washington Post’ta yayımlanan “Life underground: Ukrainian families make new homes in the Kharkiv subway” başlıklı yazıdan derlenmiştir.
